Ik heb ze nooit gekend…
‘Oorlog hoort in het museum’, met die woorden nodigt het oorlogsmuseum ons uit als we de bebouwde kom van Overloon in fietsen…
‘Oorlog hoort in het museum’, het resoneerde, tegelijkertijd borrelen herinneringen op…
Lang geleden waren we hier voor een korte vakantie die abrupt werd afgebroken, teruggeroepen omdat mijn moeder een beroerte kreeg reden we hals over kop naar het ziekenhuis in Rotterdam. Ik zocht haar in de zaal waar ze zou moeten liggen maar herkende haar niet door wat de ziekte met haar verschijning had gedaan. Het was het begin van een innerlijke strijd voor haar, voor allen om haar heen… een zoeken naar een weg met haar veranderde leven -een leven met veel beperkingen. Het was een gevecht, een Kleine Oorlog waardoor pas na het opgeven van de strijd ruimte ontstond voor behulpzame zorg en aandacht.
Beelden en ervaringen van toen komen terug als we het dorp in rijden en herinnerd worden aan een Grote Oorlog…
We lunchen op een terras aan het dorpsplein, wandelen wat door stille straten van een rustig dorp en staan teruggekomen op het plein stil bij het Vrijheidsmonument daar dat de bevrijding op 14 oktober 1944 memoreert, samen met de vele namen van inwoners van het dorp die sneuvelden vlak voor de bevrijding. We lezen stilletjes de namen als een man op zijn fiets zich bij ons voegt. Hij kijkt naar het monument, hij kijkt naar ons en vraagt dan ‘Herkent u namen?’‘Nee, nee dat niet… we zien indrukwekkend veel namen, veel ook uit dezelfde families lijkt het. En u, herkent u namen?’
‘Vijf zegt hij, kijk maar: familie Fransen, vijf namen: mijn 3 broers, moeder en mijn zus…’
We lezen opnieuw de lijst met namen, zien de 5 namen van de familie Fransen alsof die met de woorden van deze fietser tot leven komen en vragen dan voorzichtig:
‘Hoe is dat dan voor u, hoe is het nu?’
‘Ach’ zegt hij, ‘ik heb ze nooit gekend’ Even is het stil en dan vervolgt hij: ‘Ik was 1 jaar oud, maar mijn zus van 10 overleefde en heeft het allemaal moeten meemaken en mijn vader…’.
Piet Fransen vertelt dat geallieerden het hotel in Venray, waar geëvacueerde inwoners van Overloon onderdak hadden gevonden, bombardeerden. De kelder waarin zij verbleven stortte in en kostte hen het leven, onder hen broers Antoon, Gerry, Jantje, zus Toosje en moeder Maria Fransen.
Eénjarige Piet en 10 jarige Tiny overleefden, evenals de in Duitsland tewerkgestelde vader… Het speelde zich af in wat later ‘de vergeten slag van Overloon’ is gaan heten, waar meer dan 2000 soldaten sneuvelden, en vele burgers waaronder deze inwoners van Overloon…
Met een ‘Goeie dag nog’ fietst Piet Fransen weg, hij heeft zijn weg gevonden lijkt het… Niet gevangen in een zwarte geschiedenis, zonder het te ontkennen. Door te vertellen geeft hij lucht aan zijn familiegeschiedenis, waarin oorlog persoonlijk wordt. Door de ervaring en het verdriet te delen draagt hij ook bij opdat op een dag oorlog werkelijk in het museum belandt, als een verschijnsel uit een tijd dat we dachten angst en tegenstellingen op te lossen met heerszucht en geweld…
‘Ach, ik heb ze nooit gekend…’ echoot het.
Nooit gekend, dat niet, maar blijkbaar altijd meegedragen, alert op passanten bij het monument, om de wond die in zijn familie werd geslagen te delen. Oorlog tekent mensen voor het leven, voor generaties. Slachtoffers maken ontelbare rimpelingen in de zee die leven heet… families, gemeenschappen worden beschadigd, getraumatiseerd…
Zo is het ook voor overlevenden en achterblijvers, voor verliezers en winnaars… Winnaars waartoe ook wij als land behoorden, maar oorlog kent uiteindelijk alleen verliezers.
En zo wordt geweldloosheid een eenvoudige keuze, hoe moeilijk het ook mag zijn om te vertrouwen op de oefening met de Kleine Oorlog, het opgeven van strijd en woede in onszelf, om ruimte te maken voor zorg en aandacht voor elkaar… Wetend dat het een bijdrage is aan de weg van de Grote Oorlog naar het museum.
Foto 1. Oorlogsbegraafplaats Overloon van internet
Foto 2. ‘Er is geen weg naar vrede, vrede is de weg’ bij Hof van Heden, onze locatie. JW
lees ook: ‘Geweldloosheid, een eenvoudige keuze…’
Als dit verhaal inspireert en elders bij kan dragen: fijn als je het deelt. Het helpt ons in ons werk als je dan de bron -onze site en blogs- vermeldt. contact: janweeda@hetnet.nl