Vrede en de Vijand
‘Vrede in jezelf, vrede in de wereld’, woorden van Thich Nhat Hanh. Kun je dat nog zeggen, ook in een tijd waar oorlog dichterbij is? Het zijn grote woorden. Veel vragen van nu zijn groter dan ik-, dan we- zelf kunnen overzien, we mogen hopen dat uiteindelijk wijsheid zal regeren. Het is de hoop voor dat wat gebeurt in de buitenwereld en het is de opdracht voor je binnenwereld, voor ieder van ons. Vrede is immers een belangrijk aspect van ervaren van geluk, en misschien wel synoniem daarmee. Daarmee is het van groot belang in het leven van alle dag. In het alledaagse waar we bijdragen en sturen met ons denken, handelen en spreken, bewust of onbewust geworteld in onze intentie, drijfveer en ons verlangen.We hebben altijd de keuze voor vrede als weg, als levenshouding, en als bijdrage aan vrede als doel.
Vrede in de buitenwereld en vrede in de binnenwereld.
Al sinds mensenheugenis verlangen we naar vrede, denk aan ‘van Zwaarden tot Ploegijzers’ (Jesaja 2), of ‘Gebroken Geweertjes’ (pacifisme 20e eeuw). Het is leidend in vele tradities. Carl Jung zei: ‘De grootste vijand zit in ons hoofd’. Dat is waar de oorlog moet worden uitgevochten: Vechten met de ander brengt oorlog, het gevecht met jezelf brengt vrede*.
Vrede, zowel de vrede in de buitenwereld als die in onze binnen wereld, ligt echter regelmatig onder vuur.
Het leven stelt ons steeds voor keuzes.
-Hoe ga je om met de oorlog die je ziet in de buitenwereld en het gevoel van machteloosheid?
-Hoe ga je om met je eigen bronnen van onvrede als teleurstelling, woede, onmacht, wrok, afgunst?
-Wat is het verschil tussen de oorlog buiten en de oorlog in je hoofd?
Steeds staan we voor de keuze in gevecht te gaan of te zoeken naar een vreedzame weg met wat zich voordoet. Vrede leven… we kennen inspirerende grote voorbeelden in het leven van Mohandas Gandhi, zenleraar Thich Nhat Hanh, Desmond Tutu, Tenzin Gyatsu, Jezus, Nelson Mandela.
Vrede leven zonder voorwaarden, zonder te verwachten dat de ander wel zal veranderen. Zonder strijd en gelijk willen hebben. Zonder te hangen aan principes en zoekend naar de verbinding voorbij goed en kwaad. In woorden van Rumi: ‘Voorbij de ideeën van goed en kwaad is een veld, daar ontmoeten we elkaar.’ Vrede leven, hoe doe je dat? Inzicht is het begin.
Wat maakt oorlog?
Strijd, oorlog, het gevecht vindt basis in onmacht en angst. We willen dat de situatie, de ander, de anderen voldoen aan wat wij belangrijk vinden, aan onze principes, onze overtuiging, onze goede bedoelingen. Als we zien dat dat niet het geval is, ontstaat onmacht en angst omdat ons gelijk onder druk staat. We voelen onvrede, verstarren, verharden, en trekken alles uit de kast om te heersen, ons beeld van de werkelijkheid te kunnen handhaven. Dit is de automatische reactie, gevoed uit overlevingsdrang, ons oer-brein. Willen heersen, controle houden -kost wat kost. Onvrede maakt zo de oorlog, de strijd, vanbinnen en vanbuiten. En in het kennen van onvrede en de bron daarvan, in dat inzicht en de bereidheid te onderzoeken ligt de oplossing. In woorden van Thich Nhat Hanh: ‘Als we vrede willen, moeten we vrede zijn. Vrede is de oefening, niet alleen onze hoop.’
Hoe we het gevoel van onvrede voeden.
Overlevingsdrang, vanuit ons eigen systeem, mind, maakt dat we altijd opzoek zijn naar de bedreigingen, naar de vijand.Maar ook de maatschappij waarin we leven voedt ons met onvrede, gevoel van tekort en normalisatie van geweld:
-De westerse wereld stimuleert begeerte, gehechtheid en wekt een gevoel van tekort en onvrede op om consumptie te stimuleren en daarmee het leidend economisch belang te dienen. Geluk is wat je wilt hebben, wilt bereiken, niet wat je bent of dàt je bent.
-We worden opgevoed in het streven naar het hoogst haalbare als individu, de beste zijn, niet falen, succes hebben. Falen is mislukken, een bronzen medaille teleurstellend. Het wordt met de paplepel ingegoten. En bevordert onvrede en een vechthouding, die al wacht op voeding vanuit de overlevingsmodus, mind, het automatisch denken.
In beide aspecten ligt onvrede en een grond voor agressie. Tegelijkertijd wordt agressie ook nog eens wordt genormaliseerd in vormen van afleiding, amusement, reclame en consumptie. Denk aan de agressie in computergames, de vele vechtfilms en detectives allen met beelden van moord en doodslag. Denk ook aan de agressie in reclamebeelden voor met name producten voor mannen. Enerzijds normaliseert dit agressie en destructieve emoties**, anderzijds sluiten we onze ogen voor geweld doordat de beelden te gruwelijk zijn om ze werkelijk binnen te laten. Zo sluiten we ons af, bijvoorbeeld ook voor de oorlogsbeelden in nieuws en documentaires. En zo is, zowel door normaliseren als blindheid, geweld nog altijd deel van onze wereld, terwijl het niemand gelukkig maakt, geen vrede brengt: hoogstens wapenstilstand.
De keuze: vrede leven is je onvrede onder ogen zien.
Overgeleverd aan automatismen roept onvrede een directe reactie op met als doel de oorzaak van je onvrede zo snel mogelijk weg te nemen. Het automatisch denken zoekt, met het patroon van vechten, vluchten of bevriezen, de vijand altijd in de buitenwereld. Voor je het weet ben je zo in een conflict beland.
Vrede leven is je automatisme zien en niet leven. Het is je onvrede onder ogen zien en de bereidheid die te onderzoeken alvorens te kiezen voor handelen. Daar ligt vrede, daar vind je vrijheid en stabiliteit. Het gevoel van onvrede en onmacht heeft vele jassen en het is behulpzaam de garderobe te kennen en te zien dat iedere jas twee kanten heeft. Ik noem er een aantal:
Begeerte (willen hebben)/Tevredenheid Gehechtheid (willen houden)/ Loslaten/de 5 wenken***
Angst/Vertrouwen
Afgunst/Gunnen
Achterdocht en Wantrouwen/Vertrouwen
Wrok/Vergeven
Trots,Hoogmoed, Oordeel / Inclusiviteit , Gelijkmoedigheid
Afwezigheid, Verdoving /Mindfulness, Aanwezigheid
Egoïsme/Vreugde, Altruïsme
Luiheid/Energie
De bron van je onvrede kennen, zien met welke emoties ze zich manifesteert, is het begin van het laten voor wat het is: een oordeel, gedachte, interpretatie… Daar wordt lijden leiden, zo brengt onderzoek je bij de mogelijkheid zelf de keuze te maken. Het enige dat binnen je invloed ligt is je eigen reactie.
Zo koos Nelson Mandela er voor niet in gevecht te gaan met het gezag dat hem jarenlang gevangen hield met de woorden: ‘als ik kies voor wraak dan ben ik ook gevangen voor de rest van mijn leven’.
De oefening is het patroon door zien en vrij van je automatisme de keuze maken voor een respons. Zo ontstaat ook de ruimte om je intentie te voeden met wat inspireert, met wat goed doet, wat heilzaam is. Denk aan:
-Grote leermeesters die we kennen, woorden, de tradities, de dharma.
-Weet dat vrede nooit ‘alleen’ is, vrede voor de een kan niet onvrede voor de ander betekenen.
-Oog om oog maakt ieder blind.
-Als ik een klap krijg, keer ik de andere wang toe.
-Als aanval het probleem is kan het niet de oplossing zijn.
– Zorg voor voedsel in rust, natuur, stilte en in woorden, boeken en inspirerende beelden van bijvoorbeeld ‘ de zingende revolutie van de Baltische staten 1987-1991, met een hoogtepunt in 1989. ****
En Tenslotte:
Vraag niet om geen woede meer te voelen. Je woede is een teken van betrokkenheid, zoals tranen dat ook zijn. Verwonder je over het gevoel, sta het 100% toe, en laat het je 0% sturen. Zo ga je wijs om met de energie die het is. Vergelijk het met gas: geweldig behulpzaam als je het goed weet te gebruiken, gevaarlijk en destructief als je het gebruikt zonder inzicht. Zo stuur je je zelf langs de eerst 3 pijlers van het achtvoudig pad: heilzaam denken, heilzaam spreken en heilzaam handelen.
‘Zo komen we in een veld voorbij overtuiging en oordeel over goed en kwaad, dat is het veld waar we elkaar ontmoeten’. *****
OEFENINGEN + VRAGEN:
1..Neem de tijd om ‘stil te vallen’ na het lezen van voorgaande tekst.
Kijk of er een zin is rond het thema Vrede en de Vijand die je raakt en schrijf die op een kaartje. Het kaartje zet je in ieder geval voor een week lang ergens in het zicht, als reminder.
2..Zit comfortabel, sluit je ogen en contempleer op de ademhaling.
Tot rust gekomen stel je jezelf de vraag, beginnend met je naam:
‘X, vertel me van je woede.’ Schrijf eerst deze uitnodigende zin op en aansluitend en doorschrijvend antwoorden en reacties die komen. Herhaal tussendoor waar je wilt de uitnodigende begin zin. Probeer niet in het denken en peinzen te geraken, maar kijk of je kunt komen bij een ‘automatisch schrijven’, totdat je pen stil valt.
3..Neem wat rust, lees terug wat je hebt geschreven en stel je vervolgens de vraag: ‘X, wat brengt je vrede? Het antwoord op deze vraag schrijf je ook weer uit.
4.Lees terug wat je hebt geschreven en kijk of je komt tot een conclusie of een voornemen. Beschrijf tenslotte ook dat.
* Hazrat Inahat Kahn.
**lees in dit licht ook de blog onmacht en destructieve emoties.
*** De vijf wenken in het boeddhisme: 1.ouderworden is onvermijdelijk, 2.ziekte is onvermijdelijk, 3.sterven is onvermijdelijk, 4.loslaten -zien dat we niets en niemand oneindig kunnen vasthouden- is onvermijdelijk, 5.het enige dat we hebben is ons doen en laten, ons handelen.
**** Hoogtepunt van de zingende revolutie 1989
*****naar Rumi
Als de samenvatting van deze lezing inspireert en elders bij kan dragen: fijn als je het deelt. Het helpt ons in ons werk als je dan de bron -onze site en blogs- vermeldt.
Foto’s:
-2 duiven: vrede is nooit alleen. Duiven. Glady-g28fe96950_1920 Pixabay
-Daadkracht -de stier , gestuurd door zijnskracht -vrouwe Europa. JW. (beeld van Evert den Hertog)