Het onvermijdelijk einde
Het onvermijdelijk einde van de dood
Over de dood als taboe en euthanasie.
Enige tijd terug begeleidde ik een uitvaart van een vrouw van tegen de 80 jaar, die 3 kinderen had. Ik sprak met de kinderen die me vertelden dat de jongste, een dochter, niet meer leefde. Zij had een aantal jaren terug een einde gemaakt aan haar leven. Ik stelde daarop de vraag wat deze ingrijpende gebeurtenis voor de moeder had betekend. Ze vertelden mij dat moeder het niet heeft geweten. De volledige omgeving, inclusief de kinderen van de overleden dochter, hadden geholpen om moeder dit slechte nieuws te besparen…*
De dood is zo bedreigend dat we het elkaar willen besparen. De dood wordt gezien als falen van te leven. “Het was een ongelijke strijd, hij heeft verloren”, vermeldt menige rouwadvertentie. Zijn we dan uiteindelijk allemaal verliezers? Wat een droevig perspectief: uiteindelijk zullen we falen, laten we het er dus maar niet over hebben…
In onze cultuur, gericht op levens verlenging, is de dood een vijand geworden. “De dood is een taboe en moet dat ook blijven”, schreef ethicus F. de Lange**: “De dood hoort niet bij het leven… al moet iemand het soms met hem op een akkoordje gooien”. In het stuk geeft hij overigens een boeiende beschouwing rond euthanasie.
De dood buitensluiten als taboe maakt ons echter “verliezers”. We zullen altijd moeten komen tot een akkoord met het gegeven dat leven en sterven onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. In de discussie rond euthanasie op dit moment ligt een grote kans: de kans de dood “tot leven” te brengen, als onderdeel van ons leven van geboorte tot en met de dood.
Hechten aan het leven is vanzelfsprekend. We groeien – hopelijk en gelukkig veelal – op in liefde, krijgen kansen ons te ontwikkelen op vele manieren. Gaande weg verbinden we ons meer en meer met wat het leven ons biedt. Verbondenheid is ook een groot maatschappelijk en persoonlijk belang.
Ondertussen hebben we ons ook te verhouden tot de eindigheid van het leven. De dood als taboe is uitstel van executie. De dood gaat geen enkel huis voorbij. Het gaat er om vrede te sluiten met de tijdelijkheid van ons bestaan, bijvoorbeeld door doodsangst onder ogen te zien, af te ronden, besluiten te nemen. Eigenlijk kan een antwoord op de vraag naar euthanasie pas daarnà gegeven worden. In onze cultuur waar individualiteit zo belangrijk is, bestaat geen juiste keuze, er is alleen de eigen juiste keuze.
Hoe we omgaan met ouderen en stervenden in onze samenleving is van grote invloed op vragen die we ons enig moment gaan stellen. Wie van dichtbij iemand in zijn levenseinde heeft meegemaakt heeft kunnen zien wat liefdevolle aandacht doet, ook in de wens om te leven of niet. Elkaar horen, respecteren en uitwisselen zijn van groot belang op een terrein waar velen van ons maar weinig voeding kregen. In een volwaardig en vrij leven heeft ook de dood een plaats gekregen.
Het is geen nieuws, en het kan niemand bespaard worden. De dood is het onvermijdelijk eind van ons leven en het einde van de dood als taboe is onvermijdelijk. We mogen hopen dat het eigen levenseinde, al dan niet zelf gekozen, valt in een vorm van vrede daarmee.
Jan Weeda
janweeda@hetnet.nl
De visie in dit stuk speelt een rol in de begeleiding van mensen in ons werk. Het was ook aanleiding voor het organisren van de lezing “als het eind gaat dagen”.
* In verband met privacy zijn een aantal gegevens gewijzigd, los van de draagwijdte.
** Trouw, 23 april 2011, “de dood is een taboe en moet dat ook blijven”.