Mindfulness op school
Mindfulness op school voorkomt geen depressies
Maurice Timmermans – Trouw
Uit een studie onder kinderen in de leeftijd van 11-13 jaar bleek dat mindfulness geen ernstige psychische malaise voorkomt.
Mindfulness en soortgelijke trainingen helpen niet om psychische problemen bij scholieren te voorkomen. Hoogleraar psychologie Pim Cuijpers pleit voor vroegtijdig ingrijpen bij leerlingen die al niet lekker in hun vel zitten. Basisscholen en middelbare scholen hebben steeds meer oog voor het welbevinden van hun leerlingen. Ze maken stress, angst en somberheid bespreekbaar en geven les in sociaal-emotionele vaardigheden. Zo krijgen scholieren meer zicht op hun gevoelens en gedachten, en vallen ze hopelijk minder snel ten prooi aan ernstige psychische malaise als angststoornissen, depressie of suïcide.
Een zinvol streven, zeker omdat bekend is dat tieners bijzonder kwetsbaar zijn voor deze stoornissen, waarvan driekwart voor het 25ste levensjaar de kop opsteekt. Daar komt bij dat de coronatijd heeft laten zien hoezeer de mentale gezondheid van jongeren kan verslechteren. Ruim vier op de tien heeft psychische problemen, zo bleek uit de laatste kwartaalrapportage van het RIVM. En één op de vijf denkt weleens aan zelfdoding.
Veel aandacht voor preventie
Op scholen – hoeveel precies is niet bekend – circuleren ondertussen een hoop preventieprogramma’s zoals Kanjertraining, Vrienden, Happyles en mindfulness training. Of ze leerlingen daadwerkelijk weerbaarder maken en psychische malaise kunnen voorkomen, was lang onduidelijk, zegt de Amsterdamse psychologiehoogleraar Pim Cuijpers. “Maar omvangrijk Brits onderzoek laat nu zien dat mindfulness geen enkel effect heeft. En dat geldt waarschijnlijk ook voor veel soortgelijke trainingen.”
Uit de Britse studie van de Universiteit van Oxford, waaraan 84 middelbare scholen en ruim achtduizend leerlingen van 11 tot 13 jaar meededen, blijkt dat mindfulness er niet voor zorgt dat minder leerlingen in het daaropvolgende jaar somber of angstig worden. Kinderen die al niet goed in hun vel zaten, voelden zich daarna zelfs beroerder. Dat strookt met eerdere bevindingen; laagdrempelige preventieprogramma’s maken kinderen nog bewuster van hun psychische nood, maar bieden weinig steun.
Volgens het Expertisecentrum Leren en Gedrag, dat in het hele land trainingen verzorgt, groeit het aantal Nederlandse scholen dat mindfulness biedt al jaren. Exacte cijfers zijn niet bekend.
De Britse onderzoekers speculeren dat de doelgroep van 11 tot 13 jaar misschien te jong is om baat te hebben bij mindfulness. De training vereist namelijk enige zelfreflectie, waar iets oudere leerlingen wellicht meer toe in staat zijn.
Focus op de risicogroep
Steekhoudend of niet: Cuijpers ziet weinig heil in de meeste preventieprogramma’s die als een net over alle leerlingen worden uitgespreid, in de hoop dat sommigen er op termijn baat bij hebben. Het vizier richten op de leerlingen die al problemen hebben, is effectiever, blijkt ook uit de vakliteratuur.
Ook kinderpsychiater prof. Arne Popma vraagt zich af hoe zinvol het is om preventie ophele klassen los te laten. “Je kunt beter eerst screenen op de tieners die er baat bij hebben. Uitleg over mentale gezondheid, schaamte en stigmatisering kan wel voor de hele groep.”
Ook bij preventie is het belangrijk om stigmatisering te vermijden, zegt Cuijpers: “Dat kan via wat we ‘indirecte preventie’ noemen, een nieuwe trend waarbij je niet de psychische maar de dagelijkse problemen aanpakt. Denk aan slecht slapen, perfectionisme, uitstelgedrag en piekeren. Dat zijn vaak de voorbodes van angststoornissen en depressie. Als je de piekeraars bijvoorbeeld leert om negatieve gedachten beter te herkennen en om te buigen, technieken die psychotherapeuten ook toepassen, lopen ze minder risico op een depressie.” JW: dit is onderdeel van MFN, open ervaren en leren waarnemen en loslaten. Eerder dat dan ‘ombuigen’
Zelfhulp voor studenten
Hiermee experimenteren op dit moment enkele universiteiten, waaronder de Vrije Universiteit Amsterdam. De instellingen bieden zelfhulpprogramma’s aan voor studenten die last hebben van onder meer stress of uitstelgedrag. Meer dan drieduizend studenten hebben al meegedaan. Of het experiment zijn vruchten afwerpt, moet nog blijken. Cuijpers zal de data analyseren.
Het landelijke Centrum voor Mindfulness, dat leraren traint, kent de Britse studie. “De uitkomsten zijn niet rooskleurig”, zegt hoofdopleider Ernst Koeleveld. “Ook wij bieden trainingen die klassikaal worden gegeven. En ja, misschien kan het beter. Het is goed om kritisch te blijven.”
Lees ook:
Mindfulness is geen 8-weken-dieet
Mindfulness: Vrijheid tussen stimulus en respons